En Tatlı Gıda

Meyveler yeryüzü sofrasını süsleyen mucizevi gıdalardır. Fakat bunlar içinde bir tanesi vardır ki; içermiş olduğu bileşenler, hem gıda hem şifa olması, insanoğluna benzerliği, yetişme şartları ve daha nice özellikleri ile ayrı bir yere sahiptir. Bu meyve çölde yetişen mucize ‘Hurma’ dır.

Hurma ağacı incelendiğinde insana ne kadar çok benzediği anlaşılmaktadır. Hurma ağacının insana benzemesi hususunda Peygamber Efendimizin(s.av) de hadis-i şerifleri bulunmaktadır. İbni Ömer anlatıyor:

“Efendimizin yanında otururken hurma ağacının özü içi(cummar) getirildi. Efendimiz şöyle bir soru sordu. ‘Ağaçlardan bir ağaç aynen Müslüman adama benzer yaprağı düşmez. Söyler misiniz bana hangi ağaçtır o?’ Orada bulunanlar çöl ağaçlarına daldılar benim aklıma hurma olduğu geldi. Söylemeye niyetlendim ama baktım ki ben orada olanların en küçüğüyüm sustum.Efendimiz buyurdular ki : ‘O ağaç hurmadır’ “(Buhari,ilim14,50;Müslim,sıfatü’l-kıyamet 63; Tırmizi,emsal 79)

Rivayetlere göre, Hz. Âdem (as)'in yaratıldığı toprağın arta kalan kısmından hurma ağacı yaratılmıştır. Bu rivayeti İmmam-ı Rabbani Hazretlerinin Mektubatından öğreniyoruz:

"Bu ağacın yaratılışında topluluk ve adâlet vardır. İnsanın yaratılışı da böyledir. Bunun içindir ki, Peygamber Efendimiz (asm) nahle ağacına âdemoğullarının halasıdır, derdi: 

"Halanız olan nahleye saygı gösteriniz. Çünkü bu ağaç, Âdem aleyhisselâmın çamurundan kalan artıktan yaratılmıştır."

buyurdu. Görülüyor ki nahle, Âdem aleyhisselâmın çamurundan yaratılmıştır. Nahleye bereket buyurması, bunda her şeyin bulunduğu için olsa gerektir. Bunun için, nahlenin meyvesi olan hurma yiyince, insanın parçası, dokusu olur. Böylece hurmada bulunan her şey, insana da aktarılmış olur." (İmâm-ı Rabbânî, Mektubat, 162. Mektup)

Dilimize Farsçadan geçen hurma, Arapçada nakhle olarak bilinir. Allame Nimetullah Cezairi “Envarun Numaniye” adlı kitabında hurmayla ilgili şunu söyler:

“Allah(c.c) Hz.Adem’i yaratacağı zaman meleklere Hz. Adem’in toprağını bir eleğe koymalarını emretti. Elendikten sonra saf ve ince olanından Hz. Adem yaratıldı. Elekte geriye kalan kısımdan da hurma yaratıldı. Nakhle “elekte kalan” anlamını taşır. Hz. Adem’in toprağından geriye kalan anlamında hurma ağacına nakhle denmiştir. O yüzden hurma ağacı halamız sayılır denmiştir.

.

Hurma meyve olarak çok faydalı bir gıdadır. Hurmada insanın hayatını devam ettirebilmesi için gerekli her şey mevcuttur. Birçok gıdayı yiyerek ancak bir kısmını karşılayabildiğimiz yağ, protein, karbonhidrat, vitamin, mineral vs. hurmada fazlasıyla mevcuttur. Bu sebepten dolayı insan sadece hurma yiyerek hayatını devam ettirebilir. Başka hiçbir gıdada bu özellik yoktur. Sadece bu özelliği bile hurmanın mucizevi bir meyve olduğunu kanıtlamak için yeterlidir.

.

Hurma ağacı insana en çok benzeyen bitkidir. Erkekliği ve dişiliği, döllenme ve meyve vermesi,ortalama ömrü, en verimli yılları, vücut yapısı gibi birçok özelliğiyle insana benzerlik gösterir.Tepesi güneşten, kökleri sudan ayrılmamalıdır. Sıcak ve su bir arada olmazsa meyve vermez. Bu durum ‘Ayağı cennette, başı cehennemde olmalıdır’ diye tabir edilir. hadislerde hurma ağacı Tür olarak palmiyegillerdendir. Kalın ve dik bir gövdeye sahiptir.Yaklaşık 25 m yüksekliğinde gövdesi kesilmiş dalların diplerinin kalıntılarıyla kaplı bir ağaçtır. Dallar arasında yetişen hurmalar salkım şeklinde olup yaklaşık 8-10 kg ağırlığında binlerce hurma taşımaktadır. Her ağaçtan 40-100 kg meyve elde edilir. Hurma ağcının ömrü de tıpkı insan ömrü gibi 60-70 sene, en fazla 130 senedir. En verimli yılları ise 15-40 yılları arasındadır.

Hurma ağacı sıcak ve sulu ortamda ancak meyve verebilir. Çekirdekten yetiştirilebilir ancak daha sıhhatli olması açısından kendi bünyesinden çıkan filizlerden(yavru) yetiştirilir. Bu yavrular bizzat ağacın gövdesinden çıkarlar ve belli bir zaman sonra yavru filiz sanki bir sezaryen ameliyatı gibi bir ameliyatla alınır, annenin yakınına bir yere dikilir.

Hurma ağacının meyve verebilmesi için insan eliyle döllenme yapılması gerekir. Erkek hurma ağcından alınan polenler dişinin konması gereken yerine konulup, sarılır ve böylece döllenme sağlanmış olur. Eğer bu bir sene yapılmazsa o ağaç meyve vermez. Erkek hurma ağacına fahl (male palm), dişi hurma ağacına ise ünsa(female palm) denilir. Erkek hurma ağacının polenlerine “tal” denilir.

Hurma ağacı meyveleri oluşumundan itibaren şöyle sıralanır: 1-hababuk, 2-belah, 3-büsr, 4-Rutab, 5-temr. Rutab yaş hurma diye bildiğimiz hurma şeklidir. Temr de kurutup yediğimiz şeklidir. Hurma oluşurken ilk üç aşamada yenmesi pek tavsiye edilmez. Rutab ve temr şekline gelince yenmelidir.

Hurmanın gelişimi sadece tepesindeki “gummar” denilen yerden olur. Gummar’a zarar gelirse ağaç ölür.

.

Hurma ile İnsan Arasındaki Şaşırtıcı Benzerlikler :

.

İnsan da hurma da dik ve geniş bir gövdeye sahiptirler.

İkisinde de erkeklik ve dişilik vardır.

İkisi de ancak döllenme ile çoğalır ve meyve verir.

Erkeklik poleni kokusuyla insanın meni kokusu aynıdır.

İkisinin de kafaları kesildiğinde ölürler.

İkisinin de kalbi kuvvetli bir darbeye maruz kalırsa ölürler.

İnsanın cismindeki kıllar ve saçlar gibi hurma ağacında da lifler vardır.

Farklı çeşitteki hurmaların renkleri farklı ırktan insanların ten renklerine benzer.

İnsanın şiddetle suya ihtiyacı olduğu gibi onunda çok bol suya ihtiyacı vardır.

Ömrü ortalama insan ömrü kadardır.

Yavrulaması insanın ortalama yavru adedine denktir.

Gençlik ve ihtiyarlık yaşları da insanın yaşlarına benzer.

.

Hadislerde Hurma

Efendimiz Aleyhissalâtu Vesselâm, hurma ile süte “atyabân” derdi yani “iki en güzel şey” demektir. (Hakim, el-Müstedrek 4/119)

Resulullah (SAV), namaz kılmazdan önce birkaç taze hurma ile orucunu açardı. Eğer taze hurma yoksa kuru hurma ile açardı. Eğer kuru hurma da bulamazsa birkaç yudum su yudumlardı. (Ravi : Enes (ra))

Resulullah (sas)`ı salatalıkla birlikte taze hurma yerken gördüm.(Abdullah İbnu Cafer (ra.))

.

Resulullah (sas) kavunu taze hurma ile yer ve: “Bunun hararetini şunun serinliğiyle, şunun serinliğini de bunun hararetiyle kırıyoruz!” buyururdu. (Ravi : Aişe (r anha))

.

Resulullah (sas), bir miktar arpa (ekmeği) aldı. Üzerine bir hurma koydu ve: “Bu şuna katıkdır!” buyurdu. (Ravi : Yusuf İbnu Abdillah İbni Selam (ra.)

.

Resulullah (sas), Ramazan bayramında, sayıca tek olan birkaç hurma yemedikçe namaza gitmezdi. (Ravi : Enes (ra.))

.

Resulullah (sas) yanımıza girdi. Biz kendilerine tereyağı ve hurma ikram ettik. Aleyhissalatu vesselam yağla hurmayı severdi. (Ravi : Büsr es-Sülemi`nin iki oğlu (ra.))

.

“Bazı aylar olurdu, hiç ateş yakmazdık, yiyip içtiğimiz sadece hurma ve su olurdu. Ancak, bize bir parçacık et getirilirse o hariç.” (Diğer bir rivayette: “Resulullah ölünceye kadar Muhammed ailesi buğday ekmeğini üst üste üç gün doyuncaya kadar yememiştir.” denmiştir. Bir diğer rivayette: “Muhammed (as) bir günde iki sefer yedi ise, biri mutlaka hurma idi.” denmiştir) (Ravi : Aişe )

.

Resulullah (sas): “Allah`ın hoş bir sözü; kökü sağlam, dalları göğe doğru olan -Rabbinin izniyle her zaman meyve veren- hoş bir ağaca benzeterek nasıl misal verdiğini görmüyor musun?” (İbrahim, 24-25) ayetinde zikredilen ağaç hakkında: “O hurma ağacıdır” buyurdu. (Ravi : Enes İbnu Malik (ra.))

.

Resûlûllah (sas) Efendimiz – “Kadınlarınıza lohusa döne­minde hurma yediriniz. Kim lohusalığında hurma yerse onun çocuğu akıllı ve ağırbaşlı olur. Çünkü hurma Hz. Meryem’in lohusalığındaki yiyeceği idi. (Hz. Meryem vali­demize Allah (C.C.) kuru bir hurma ağacından onu vermişti). Şayet (lohusa için) hurmadan daha iyi bir yiyecek olsa idi Allah (cc.) Onu Meryem’e ikram ederdi.” buyurarak hurmanın önemini belirtmişlerdir.

.

Resulullah (sas), namaz kılmazdan önce birkaç taze hurma ile orucunu açardı. Eğer taze hurma yoksa kuru hurma ile açardı. Eğer kuru hurma da bulamazsa birkaç yudum su yudumlardı. (Ravi : Enes (ra))

.

Ebu Hureyre’den rivayetle; “Acve denen hurma cennetdendir ve zehire karşı şifadır.” (Tirmızi,tıb 22)

.

· Hz. Aişe (r anha)’dan rivayetle ; “Resulullah (sas) buyurdular ki: “(Medine’nin necd cihetinde yer alan) Aliye acvesinde şifa vardır. O sabahın ilk vaktinde (yenirse) panzehirdir.”

.

Sa’d bin ebi Vakkas rivayet ediyor; Resulullah (sas) şöyle buyurdular: “Kim sabah aç karnına yedi tane acve hurması yerse o gün ona ne sihir ne de zehir tesir eder.” Başka bir rivayette “zehir ve sihir zarar vermez”.

.

Yine başka bir rivayette “Aç karnına hurma yiyiniz zira aç karnına yenen hurma asalakları öldürür.” (Buhari,et’ime43; Müslim,et’ime 154)

.

Resulullah (sas) bir hurma kütüğüne dayanarak hitapta bulun(ur)du. (Duyulan ihtiyaç üzerine) ona bir minber yaptılar, onun üzerinde hutbe vermeye başladı. Hurma kütüğü (Aleyhissalatu vesselam`ın kendisini terketmesi üzerine) bir deve inleyişi gibi inleyip ağlamaya başladı. Bunun üzerine Resulullah (sas) minberden inip kütüğü meshedip okşadı. Kütük inlemeyi bırakıp sükunet buldu. (Ravi : Enes (ra.))

.

Ramazan deyince akla ilk gelen hurma oluyor. Ben de Medine'de hurma bahçesinde bize anlatılanları sizinle paylaşmak istedim.

Ayşegül Eskikurt 

Kaynak: Osmanlı Hurma İnternet sitesi.